01.04.2024

ԼԻԼԻԹ ԳԱՍՊԱՐՅԱՆ for Armen Press

Ճանաչված հայ ջութակահար Սերգեյ Խաչատրյանն անցած օրերին Բելգիայի ազգային նվագախմբի հետ համերգներով հանդես եկավ Palais des Beaux Art-ի Բրյուսելի եւ Չաղլեղուայի սրահներում։

Համերգային ծրագրի ամենաուշագրավ հատվածը, անկասկած, ջութակի կոնցերտն էր՝ Մաքս Բրուխի ամենահայտնի ստեղծագործության կատարմամբ: Համերգներն անցկացվեցին Բելգիայի ազգային նվագախմբի կողմից մշտական հրավիրվող դանիացի դիրիժոր Միխայել Շոնվանդտի ղեկավարությամբ:

Սերգեյ Խաչատրյանն իր տաղանդը բելգիական հանրության համար բացահայտել էր դեռ 2005 թվականին կայացած Բելգիայի Էլիզաբեթ թագուհու միջազգային երաժշտական ​​մրցույթի ժամանակ, որտեղ արժանացել էր առաջին մրցանակի։

Բելգիացի երաժտասերներին քաջ հայտնի ջութակահարի բրյուսելյան համերգներն համընկան նրա վերջին սկավառակի թողարկման հետ․ Խաչատրյանը նվագել է բելգիացի հայտնի կոմպոզիտոր, ջութակահար Էժեն Իզայիի վեց սոնատները։ Սկավառակի երկրորդ առանձահատկությունն այն է, որ հայ ջութակահարն այդ սոնատները նվագել է հենց հեղինակի՝ 1740 թվականի արտադրության ջութակի վրա:

Բրյուսելյան համերգի ավարտին երաժշտասերներն հնարավորություն ունեցան ձեռք բերել Սերգեյ Խաչատրյանի սկավառակն իր իսկ ստորագրությամբ։  Տաղանդավոր ջութակահարի հետ կուլիսներում շատ հակիրճ հնարավորություն եղավ խոսել նոր սկավառակի եւ դրա ձայնագրման ընթացքի մասին։

 

-Ի՞նչ նշանակություն ուներ Ձեզ համար այսպիսի պատմական ջութակի վրա նվագելը, եւ ինչպե՞ս կյանքի կոչվեց սկավառակ թողարկելու գաղափարը։

-Կապը ստեղծվեց Նիպոն Մյուզիք Հիմնադրամի (Nippon Music Foundation) միջոցով, որի հետ առաջին անգամ կապ հաստատեցի Բրյուսելում՝ մրցույթից հետո, երբ հաղթեցի էլիզաբեթ թագուհու միջազգային մրցույթում։ Որպես հաղթող ստացա «Ստրադիվարի» մոդելի ջութակ․ դա մրցանակի մաս էր կազմում, որով կարող էի նվագել մինչեւ հաջորդ մրցույթը եւ հետո այն պետք է հանձնեի մրցույթի հաջորդ հաղթողին։ Այսպես ստեղծվեց կապը ճապոնական այդ հիմնադրամի հետ, որը նաեւ ուներ Իզայիի՝ 1740 թվականի այս ջութակը։ Ես, իհարկե, չորս տարի նվագեցի այն «Ստրադիվարի»-ի վրա, որ տրամադրել էին ինձ որպես մրցանակի մաս։ Հետո հիմնադրամի հետ լավ հարաբերություններ հաստատեցի, եւ նրանք շարունակեցին ինձ գործիքներ հատկացնել։ Երկու տարի ուրիշ «Ստրադիվարի»-ի վրա նվագեցի, որը նաեւ շատ հավանում էի, նույնիսկ ավելի շատ, քան առաջին մրցանակի շրջանակներում հատկացված գործիքը։ Գիտեի, որ նրանք ունեն Իզայիի «Դել Ջեզո» ջութակը․ պետք է նշել, որ հիմնադրամն ամենամեծ քանակությամբ «Ստրադիվարի» ջութակներ ունեցողն է։ Միշտ տիկին Շիյոմիին, ով հիմնադրամում գլխավոր մարդն էր, հարցնում էի Իզայիի ջութակի մասին։ Միշտ ինչ-որ պատճառ կար՝ հիմա չեն տալիս, ուրիշի մոտ է… Մի օր այդ հիմնադրամի կազմակերպած համերգներից մեկից հետո տիկին Շիյոմին մոտեցավ ինձ եւ հարցրեց՝ արդյոք ուզում ե՞մ նվագել «Դել Ջեզո»-ով։ Առաջին պահին շոկ ապրեցի, ասացի, եթե պետք է ընդամենը փորձեմ ու չշարունակեմ նվագել, դա ցավոտ կլինի։ Իր պատասխանից պարզ դարձավ, որ հնարավորություն կա, որ այն ինձ կհատկացնեն։ Ինձ ժամանակ տվեցին, որ նվագեմ։  Պարզ է, իհարկե, որ գործիքը վատը լինել չէր կարող։ Բայց զուտ անունի համար չէի ուզում նվագել։ Բացառություն արեցին, եւ ես միեւնույն ժամանակ տանն ունեի «Ստրադիվարի» ջութակը, որը շատ հավանում էի։ Ինձ ժամանակ էր պետք հասկանալու համար՝ ուզո՞ւմ եմ, թե՞ ոչ։ Մեկ ամսից ավել երկուսն էլ մոտս էին։ Ի վերջո, որոշեցի վերցնել Իզայիի ջութակը եւ 12 տարի նվագեցի, բալիկիս պես պահեցի։

-Ո՞րն էր այս եզակի գործիքի առանձնահատկությունը։ Արդյոք այն լավագույն գործիքն է՞, որի վրա նվագել եք։

-Դժվար է ասել՝ այն լավագույնն է, թե ոչ։ Տարիների ընթացքում ուրիշ գործիքներ էլ եմ փորձել, թեկուզ երկար չեմ նվագել, եւ թվացել է, թե դրանք ավելի լավն են։ Բայց Իզայիի ջութակն աշխարհի լավագույն գործիքներից է, իսկ դրա պատմությունն այն առանձնահատուկ  է դարձնում։ Դա ակնհայտ է։ Իհարկե,  այն ունի իր առանձնահատկությունը, եւ դու էլ պիտի հարմարվես։

 

-Եթե չեմ սխալվում, Իզային այս վեց սոնատները ի հարգանս Բախի է գրել։ Դա ինչպե՞ս ինտեգրեցիք Ձեր մեկնաբանության մեջ։

-Այո, երբ կատարում եմ, ինձ համար պարզ է, որ Բախն ամենամեծ դերն է խաղացել այդ գործերը գրելուց, որովհետեւ շատ ես տեսնում Բախին բնորոշ հատկություններ  թե՛ կառուցվածքի, թե՛ անունների եւ թե՛ ռիթմի առումով։ Դրանում է Իզայիի հանճարեղությունը, որ կարողացել է Բախին վերցնել եւ տեղափոխել այսօրվա ջութակային հնարավորությունների դաշտ։ Ես որքան մեծանում եմ, այնքան վիրտուոզ երաժշտությանն ավելի բացասական եմ վերաբերվում, որովհետեւ շատ անգամ այն երաժշտական խորը իմաստ չունի։ Հենց այդ պատճառով է, որ այս գործերն էլ ավելի եմ գնահատում եւ սիրում, որովհետեւ այս վեց սոնատներն իմ պատկերացմամբ վիրտուոզ ոճի գործերի միակ հավաքածուն է, որ երաժշտական շատ խորը իմաստ ունի։ Զուտ ջութակային տեխնիկայի առումով շատ բարդ գործեր են եւ համարվում են վիրտուոզ ժանրի երաժշտություն, բայց շատ ավելի հետաքրքիր են ու խորքային։
-Որո՞նք էին այն մարտահրավերները, որ ունեցաք սոնատները ձայնագրելիս՝ թե՛ երաժշտական, եւ թե՛ տեխնիկական տեսանկյունից։

-Տեխնիկապես, իհարկե,  շատ բարդ գործեր են, երաժշտական առումով էլ շատ հետաքրքիր են։ Կա մի բան եւս, որ խոսում է Իզայիի հանճարեղության մասին․ նա իր էությամբ բազմատաղանդ մարդ է եղել։ Կան, օրինակ, ֆենոմենալ ջութակահարներ, բայց նրանք կոմպոզիտոր չեն։ Իզային և՛ շատ հայտնի ուսուցիչ է եղել, որը լուրջ դպրոց է թողել, և՛ դիրիժորություն է արել։ Որպես կոմպոզիտոր՝  նա շատ գործեր չի գրել, բայց այն, ինչ գրել է, հարյուր տոկոսով կատարյալ է։ Նա նաեւ ֆենոմենալ ջութակահար է եղել, ու հիմաունենք նրանից ստացած ժառանգություն, որը շատ իմաստներով հանճարեղ է։

 

-Կա՞ ինչ-որ դեպք, որ կառանձնացնեք այս սկավառակի պատրաստման ընթացքից։

-Այս սկավառակը շատ դժվար է ծնվել, որովհետեւ երեք անգամ  փորձել ենք ձայնագրել եւ տարբեր պատճառներով կիսատ է մնացել։ Առաջին անգամ շատ վաղուց էի սկսել ձայնագրել, միայն կեսն էի արել, եւ այդպես էլ մնաց։ Երկար դադարից հետո չէի ուզում շարունակել երկրորդ մասը ձայնագրել, որովհետեւ զգացի, որ այդ պահին ուրիշ ձեւ կնվագեի եւ առաջին ու երկրորդ մասերի մեջ տարբերություն կլիներ։ Հետո ինձ ասացին, որ գործիքը պետք է վերադարձնեմ, դա, իհարկե, սպասելի էր, բայց շատ հանկարծակի։ Ըստ օրենքի՝ նույն գործիքով 7 տարուց ավել չես կարող նվագել։ Իսկ ես դրանից ավելի երկար ժամանակ էի նվագում այդ գործիքով։ Եւս մեկ տարի ժամանակ տվեցին, որ ուրիշ գործիք փնտրեմ։ Այդ ընթացքում քովիդի համավարակը սկսվեց, եւ չկարողացա վերադարձնել գործիքը, ու հենց այդ ժամանակ էլ ձայնագրել եմ սկավառակը։ Համավարակի սկզբում մի տեղ փորձեցի ձայնագրել, շատ լավ դահլիճ էր, բայց ձայնամեկուսացման խնդիր կար, կաթիլների ձայներ էին լսվում։ Էլի առաջին կեսը ձայնագրեցի եւ կիսատ մնաց, քանի որ ռիսկը մեծ էր, որ նույն խնդիրը կլինի։ Եվրոպայում դահլիճ գտնելն էլ հեշտ չէ, բայց գնացի «Բրուկներհաուզ Լինզ», որի ղեկավարն այն ժամանակ Յան Դավիթ Շմիդսն էր, ում հետ շատ լավ հարաբերություն ունեի։ Նա առաջարկեց իրենց կամերային դահլիճում ձայնագրել։ Ինձ երկու ժամկետ էր պետք, քանի որ մեկ սեսիայով չէի կարող վեց սոնատն էլ ձայնագրել։ Բարդ ծնունդ էր,  տարօրինակ զգացում ունեի, այնքան էի ձայնագրել, որ հաշիվը կորցրել էի։ Ես չեմ սիրում այդ ընթացքը, բայց, գուցե, խիստ եմ ինքս իմ հանդեպ։